آشنایی با تئوری موسیقی

[Wolverine]

با سلام

همین طور که از اسم این مینی دوره پیداست، این مینی دوره فقط آشنایی با تئوری موسیقی است.

قبل از شروع این مینی دوره هر چند مبتدی لازم می‌دانیم نکاتی را بازگو نمایم:
- مطالب تئوری موسیقی بسیار کامل‌تر و حجیم‌تر از این مینی دوره هستند. پس شما با یادگیری این مینی دوره، آمادگی لازم برای دوره تکمیلی تئوری موسیقی و همچنین دیگر علوم موسیقی را پیدا می کنید.
- این دوره به درد کسانی می‌خورد که در زمینه موسیقی پیش‌ زمینه داشته باشند.
- کمی و کاستی‌هایی در این مینی دوره موجود است و دلیلش هم آن است که تئوری موسیقی، علمی است که باید به صورت حضوری فرا گرفته شود پس نمی‌توان در فضای مجازی و غیاب مربی یادگیری آن را به پایان رساند و کامل کرد هر چند مینی دوره پیشرفته باشد. شما برای تکمیل دانسته‌های خود احتیاج به حضور مربی و مینی دوره‌های دیگر دارید.
- در این مینی دوره سعی بر آن خواهد شد تا مطالب به گونه‌ای واضح و قابل فهم بیان گردد تا یادگیری آن برای تمامی اهالی موسیقی به سادگی صورت گیرد. شما با هر سازی و در هر سبکی از موسیقی که باشید این مطالب می‌توانند به شما کمک نمایند.

موفق باشید :)
منبع: درسنامه

[Wolverine]

فهرست مطالب

درس ۱: مشخصات صدا و سرآغاز تئوری موسیقی
درس ۲: نت‌ها،سکوت‌ها، خط اتحاد و نقطه
درس ۳: آشنایی با انواع کسر میزان‌ها و تاکید
درس ۴: سنکوپ، ضد ضرب و سرآغاز فاصله
درس ۵: معرفی فواصل ساده و ترکیبی
درس ۶: گام، تنالیته و انواع آنها

[Wolverine]

درس ۱: مشخصات صدا و سرآغاز تئوری موسیقی

صدا از دیدگاه یک موسیقیدان به عناوین زیر تقسیم‌بندی می‌شود:



نواک (زیر و بمی)
دیرند
شدت
طنین و رنگ


نواک (زیر و بمی)
به اختلاف صدای دو نت همنام از نظر زیر و بمی به اصطلاح نواک گفته می‌شود. در علم موسیقی به صداهای زیر، بالا و به صداهای بم، پایین گفته می‌شود.

دیرند
دیرند یعنی مدت زمانی که هر نت موسیقی ادامه می‌یابد. این بدین مضمون است که اگر یکی از نت‌های پیانو را بنوازیم و بلافاصله نت دوم را بنوازیم، دیرند کوتاه‌تری دارند تا نسبت به اینکه پس از نت اول کمی مکث کنیم و سپس نت دوم را بنوازیم.

شدت
اصوات موسیقی ممکن است نسبت به یکدیگر ضعیف‌تر یا قوی‌تر باشند. پس نت‌های قوی با شدت بیشتری نواخته می‌شوند تا نت‌های ضعیف.

طنین و رنگ
صداها از نظر طنین و رنگ نیز با هم تفاوت دارند. در واقع به دلیل وجود رنگ صداهاست که ما می‌توانیم صدای هر ساز را با صدای مشابه آن در ساز دیگر بازشناسیم.
رنگ، طنین و لحن هر ساز یا خواننده به موسیقی عمق و تنوع می‌بخشد. برای مثال اگر یک ملودی را با فلوت اجرا کنیم و سپس همان ملودی را با ویلن اجرا کنیم، طنین این دو ساز با هم متفاوت است و ما می‌توانیم صدای این دو ساز را از هم باز شناسیم.

علائم اولیه موسیقی

حامل(خط موسیقی): به خط‌های موسیقی که محل قرار گرفتن نت‌ها و علائم موسیقی هستند، در اصطلاح حامل می‌گوییم. موسیقی را بر روی حامل‌ها می‌توان ثبت کرد.
خطوط حامل را از پایین‌ترین خط شمارش می‌کنند.



[فقط کسانی که در سایت عضو هستند قادر به مشاهده لینک ها هستند]

حامل‌ها همانند دیگر علائم موسیقی، علائمی قراردادی هستند و تعداد آنها بستگی به وسعت صدادهندگی سازها دارد. برای مثال در سازهای کوبه‌ای که اختلاف صدا کمتر به چشم می‌خورد (یا تقریبا زیر و بمی ندارند) حامل‌ها دو یا سه خط هستند. در سازهای تزئینی که میدان صدایی‌شان بسیار محدود است، حامل‌ها معمولا تک خط اند یا در ساز پیانو که وسعت صدا بسیار زیاد است، نمی‌توان نت‌ها را بر حامل پنج خط نوشت،پس موسیقیدانان از حامل‌های مضاعف استفاده می‌کنند.

حامل‌های مضاعف: در سازهایی که میدان صدایشان زیاد است، موسیقیدانان مجبور می‌شوند از ۲ حامل استفاده کنند. این دو حامل در کنار هم تمامی نت‌های آن ساز را شامل می‌شوند و با هم به تکامل می‌رسند. حامل‌های مضاعف با خطی به هم متصل می‌شوند و توسط دو ابرو که پشت آنها می‌آید نشان داده می‌شوند. پیانو سازی است که به دلیل داشتن میدان صدایی زیاد باید از حامل مضاعف استفاده کند. در مثال زیر حامل‌های مضاعف نشان داده شده‌اند. توجه کنید:



[فقط کسانی که در سایت عضو هستند قادر به مشاهده لینک ها هستند]


خط‌های اضافه: هر گاه نت‌ها از بالا و یا پایین حامل‌ها تجاوز کنند، آن نت‌ها را با خط‌های کوچکی نشان می‌دهند. این خطوط با حامل موازی‌اند



[فقط کسانی که در سایت عضو هستند قادر به مشاهده لینک ها هستند]


کلید: کلید اولین علامتی است که بر روی حامل‌ها در سمت چپ و قبل از نت‌ها می‌آید و وظیفه آن تعیین نام، موقعیت و صدا دهندگی نت‌ها است.
کلیدهایی که در موسیقی به کار می‌روند عبارتند از: کلید سل،کلید دو، کلید فا.
برای صداهای زیر (نت‌های بالا) از کلید سل،برای صداهای وسط از کلید دو و برای صداهای بم (نت‌های پایین) از کلید فا استفاده می‌شود.
کلید سل معمولا تریت کلید است. با کلید سل نتی که بر روی خط دوم حامل می‌آید سل نامگذاری می‌شود.



[فقط کسانی که در سایت عضو هستند قادر به مشاهده لینک ها هستند]

[TO FAN]

دوست گرامی اگه میخوای اموزش بدی به صورت خودمونی بگو اینجوری کتاب وار یکم ادم سخت یاد میگیره (sm10)
من خدم میخام برم موسیقی یاد بگیرم

[Wolverine]

درس ۲: نت‌ها،سکوت‌ها، خط اتحاد و نقطه

نت‌ها
واژه نت به معنی یادداشت و اثر است. به وسیله نت‌ها می‌توان اصوات موسیقی را ثبت کرد. نت‌ها می‌توانند در زیر، رو و بالای حامل‌ها جای پذیرند. نت‌ها دیرند مختلفی دارند.
تعداد تمامی نت‌هایی که در موسیقی به کار برده می‌شود، هفت مورد است که از توالی همین هفت نت تمامی اصوات موسیقی تشکیل می‌شود.
نت‌ها به دو صورت نام‌گذاری می شوند: نامگذاری الفبایی و نامگذاری هجایی.




[فقط کسانی که در سایت عضو هستند قادر به مشاهده لینک ها هستند]

نکته ۱: تا قرن شانزدهم به جای نت دو از واژه اوت استفاده می‌شد.
نکته ۲: نامگذاری نت‌ها در برخی کشورها به گونه‌ای دیگر است. مثلا در آلمان برای نشان دادن نت سی از حرف اچ استفاده می‌کنند.

شکل نت‌ها
همانطور که می‌دانید نت‌ها دیرند مختلفی دارند. با گوش کردن یک قطعه موسیقی، به راحتی متوجه دیرند مختلف نت‌ها می‌شوید.
دیرند هر نت موسیقی هیچ ارتباطی با نواک آن ندارد. در واقع هر نت با هر دیرندی می‌تواند در هر جایی از حامل جای پذیرد.
نت‌های موسیقی می‌توانند به هفت شکل و گاهی بیشتر از این هفت شکل پدیدار شوند. به جدول زیر توجه کنید:




[فقط کسانی که در سایت عضو هستند قادر به مشاهده لینک ها هستند]

سکوت‌ها

همانطور که از اسم این واژه پیداست، در موسیقی لحظه‌های بی‌صدایی وجود دارد که به آن لحظات سکوت می‌گویند.
سکوت‌ها همچون نت‌ها دیرندهای مختلفی دارند و به طور دقیق‌تر دیرند هر سکوت برابر با دیرند نت همنام خودش است. برای مثال دیرند سکوت چنگ به اندازه دیرند نت چنگ است. به مثال زیر توجه کنید:



[فقط کسانی که در سایت عضو هستند قادر به مشاهده لینک ها هستند]


در بخش‌های آوازی یا سازهای بادی، سکوت‌ها محل نفس‌گیری خوانندگان یا نوازندگان هستند. پس در چنین بخش‌هایی سکوت‌ها نقش بسیار مهمی دارند و باعث تجدید قوای آنان می‌شوند.

خط اتحاد

خط اتحاد خطی است منحنی شکل که در بالا یا پایین دو نت همنام و همصدا می‌آید. وظیفه خط اتحاد متحد کردن ارزش زمانی (دیرند)دو نت با هم است. در اجرا نت اول نواخته شده و تا دیرند نت دوم صدایش امتداد می‌یابد. یعنی نت دوم نواخته نمی‌شود و فقط کشش صدای نت اول را تا پایان نت دوم می‌شنویم. به تصویر زیر توجه کنید:



[فقط کسانی که در سایت عضو هستند قادر به مشاهده لینک ها هستند]


در بخش‌های آوازی یا در سازهای بادی آهنگسازان سعی می‌کنند بیشتر از خط اتحاد برای نت‌های با دیرند کوتاه‌تر استفاده کنند زیرا همانطور که گفته شد خوانندگان و نوازندگان سازهای بادی احتیاج به نقس‌گیری دارند. پس کشش نت یا صدا محدودیت‌هایی دارد و نمی‌توانند از خط اتحاد برای نت‌های با دیرند بلند استفاده کنند.

نقطه و تاثیر آن بر نت‌ها

گاهی در قطعه‌های موسیقی لازم است تا دیرند نت یا سکوت کمی افزایش یابد. هر گاه نقطه‌ای در قسمت راست نت یا سکوت قرار بگیرد، نصف دیرند آن نت یا سکوت به آن اضافه می‌شود. به مثال زیر توجه کنید:



[فقط کسانی که در سایت عضو هستند قادر به مشاهده لینک ها هستند]


نقطه‌ها کاربرد فراوان دارند و همچنین طرز اجرای صحیح آنها کمی زمان می‌برد.

[Wolverine]

درس ۳: آشنایی با انواع کسر میزان‌ها و تاکید



میزان
هر قطعه موسیقی از نظر زمان به قسمت‌های مساوی تقسیم می‌شود که به هر یک از آنها میزان می‌گویند. میزان‌ها با خط قائمی از یکدیگر جدا می‌شوند که به آنها خط میزان می‌گویند.


[فقط کسانی که در سایت عضو هستند قادر به مشاهده لینک ها هستند]


هر میزان ممکن است که از دو یا سه قسمت مساوی تشکیل شود که آن قسمت‌ها را ضرب می‌گویند. پرکاربردترین میزان‌ها عبارتند از: دو ضربی و سه ضربی.
به طور کلی میزان‌ها به گونه‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. میزان‌های ساده، میزان‌های ترکیبی و میزان‌های لنگ که در اینجا توضیحاتی کلی درباره میزان‌ها داده می‌شود.

کسر میزان
کسر میزان کسری است که در اول هر قطعه موسیقی یا پاتیتور می‌آید و وظیفه آن تعیین شکل و تعداد نت‌ها (ضرب‌ها) در هر میزان است.

نکته: پاتیتور صفحات کاغذ و یا دفتری است که آهنگسازان قطعه موسیقی را برای گروه‌ها و ارکسترهای موسیقی می‌نویسند. بدین صورت که بخش‌های هر ساز در زیر هم نوشته می‌شود. نوشتن پاتیتور تابع قوانین خاص خود است و قسمت‌های مربوط به هر ساز کاملا واضح و معلوم است. نام هر ساز معمولا به صورت مخفف شده در اول هر بخش (قبل از شروع قطعه) می‌آید. شکل زیر نمای یک صفحه از پاتیتور است.


[فقط کسانی که در سایت عضو هستند قادر به مشاهده لینک ها هستند]

برای مثال کسر میزان ۴/۴ تعیین می‌کند که در هر میزان چهار عدد نت سیاه موجود است که برای هر نت یک ضرب را در نظر می‌گیریم. به مثال زیر توجه کنید:



[فقط کسانی که در سایت عضو هستند قادر به مشاهده لینک ها هستند]


صورت کسر میزان همیشه تعداد نت‌ها را در هر میزان مشخص می‌کند، اینکه چه نتی واحد ضرب قرار گیرد را مخرج کسر تعیین می‌کند. برای مثال کسر میزانی که صورت ۲ داشته باشد، میزان ۲ ضربی است.
اما در رابطه با مخرج کسر میزان‌ها نمی‌توان در اینجا توضیحات تکمیلی را ارائه داد اما بدانید همانطور که گفته شد، مخرج کسر میزان وظیفه دارد تا شکل نت‌ها را تعیین کند. در این رابطه می‌توانید از مربی موسیقی خود اطلاعات کامل‌تری را به دست آورید.
تاکید
معمولا ضرب اول هر میزان قوی‌تر از سایر ضرب‌های میزان اجرا می‌شود و در نتیجه سایر ضرب‌ها ضعیف خواهند بود اما این موضوع بستگی به نوع کسر میزان دارد. در هر کسر میزانی ضرب‌های قوی و موکد متفاوت است اما همیشه و همه جا ضرب اول تمامی کسر میزان‌ها قوی است.
بحث تاکید بدین مضمون نیست که برای مثال نوازنده سازی مانند ویولن تمامی ضرب‌های اول میزان‌ها را با تاکید بیشتر بنوازد. این مبحث بیشتر در سازهای کوبه‌ای و همراهی کننده‌ها نقش دارد. اگر این بحث برای شما قابل مفهوم نیست می‌توانید به مربی خود مراجعه کنید.
دقت کنید که برخی موسیقیدانان در میزان‌های ۴ ضربی، ضرب سوم را نیمه قوی می‌دانند زیرا اگر ضرب سوم قوی باشد، ممکن است با میزان‌های دو ضربی اشتباه شود گرچه ساختمان میزان‌های دو ضربی و چهار ضربی متفاوت است. همچنین می‌توان ضرب سوم میزان‌های ۴ ضربی را همانند ضرب دوم و ضرب چهارم آنها ضعیف دانست. برخی موسیقیدانان بر این باورند که میزان‌های چهار ضربی یعنی میزان‌هایی که صورت کسر میزان آنها عدد ۴ است می‌توانند به چندین شکل ظاهر شوند.

[Wolverine]

درس ۴: سنکوپ، ضد ضرب و سرآغاز فاصله

سنکوپ
ادامه یافتن یا متحد شدن ضرب‌های ضعیف میزان با ضرب‌های قوی یا نیمه قوی بعد از خود حالتی خاص در موسیقی ایجاد می‌کند که آن را سنکوپ می‌گویند.
این امتداد یافتن ممکن است به وسیله خط اتحاد یا گاهی اوقات بدون خط اتحاد باشد.
از متحد شدن نت‌های هم شکل، سنکوپ ساده (مساوی) و از متحد شدن نت‌های غیر هم شکل، سنکوپ شکسته (نامساوی) به وجود می‌آید. به مثال زیر توجه کنید:


[فقط کسانی که در سایت عضو هستند قادر به مشاهده لینک ها هستند]
[فقط کسانی که در سایت عضو هستند قادر به مشاهده لینک ها هستند]

ضد ضرب
در درس قبل دانستیم که بخشی از هر میزان از ضرب‌های قوی و نیمه قوی تشکیل می‌شود. حال اگر در آن ضرب قوی و نیمه قوی سکوت پدیدار شود و نت‌های (صداها)در ضرب‌های ضعیف ظاهر شوند، آن حالت را ضدضرب می‌گویند.
ضد ضرب‌ها، فرم‌های وزن‌داری هستند که کاربردهای فراوانی به خصوص در همراهی کننده‌ها دارند. به مثال زیر توجه کنید:


[فقط کسانی که در سایت عضو هستند قادر به مشاهده لینک ها هستند]

سرآغاز فاصله

فاصله
به اختلاف صدای دو نت از لحاظ زیر و بمی فاصله می‌گویند یا به عبارت دیگر فاصله مسافتی است که بین دو نت طی می‌شود.
فواصل انواع مختلفی دارند. فواصل می‌توانند ساده یا ترکیبی باشند. می‌توانند ملودیک یا هارمونیک باشند. در اینجا درباره هر کدام به صورت مختصر توضیح داده می‌شود. قبل از توضیح انواع فواصل چندین مورد را باید بدانید.
۱-در موسیقی فاصله دو نت پی در پی همیشه به صورت زیر است: پرده و یا نیم پرده.
۲- همانطور شما به عنوان یک نوازنده می‌دانید در موسیقی به صورت طبیعی دو نیم پرده بیشتر نداریم: اول از نت (می) تا (فا) و دوم از نت (سی) تا (دو). بقیه فاصله‌ها همگی یک پرده هستند. دقت کنید که در اینجا هنوز علائم عرضی (دیز و بمل) مطرح نیست و ما همه نت‌ها را به صورت طبیعی (بکار) مطرح می‌کنیم. به مثال زیر توجه کنید:


[فقط کسانی که در سایت عضو هستند قادر به مشاهده لینک ها هستند]

۳- در شمارش فاصله دو نت، نت مبدا و نت مقصد را حساب می‌کنیم پس هر فاصله به تعداد نت‌های موجود در آن نامگذاری می‌شود. یعنی از نت سل تا نت دو چون چهار عدد نت موجود است پس فاصله چهارم را داریم. به مثال زیر توجه کنید:


[فقط کسانی که در سایت عضو هستند قادر به مشاهده لینک ها هستند]

۴- نسبت فرکانس (بسامد) دو نت همنام را اکتاو می‌گویند. به شیوه عامه می‌توان گفت که اختلاف دو نت همنام از لحاظ زیر و بمی را اکتاو می‌گویند.

فواصل ملودیک

به فواصلی گفته می‌شود که دو نت پشت سر هم و یا جدا از هم نواخته شوند. مثال:


[فقط کسانی که در سایت عضو هستند قادر به مشاهده لینک ها هستند]
فواصل هارمونیک

به فواصلی گفته می‌شود که دو نت به صورت همزمان زده می‌شوند.


[فقط کسانی که در سایت عضو هستند قادر به مشاهده لینک ها هستند]

دقت کنید برخی سازها نمی‌توانند چنین نت‌هایی (چنین فواصلی) را اجرا کنند مانند ویلن و تار.

[Wolverine]

درس ۵: معرفی فواصل ساده و ترکیبی

فواصل ساده
به فواصلی گفته می‌شود که تا یک اکتاو پیش می‌روند و خود نت اکتاو هم شامل آن می‌شود.

فواصل ترکیبی
به فواصلی گفته می‌شود که از یک اکتاو بیشتر هستند.

نیم پرده‌های دیاتونیک
اگر دو نت غیر همنام داشته باشیم که فاصله بینشان نیم پرده باشد، آن گاه آنها را نیم پرده‌های دیاتونیک می‌نامیم. به مثال زیر توجه کنید:


[فقط کسانی که در سایت عضو هستند قادر به مشاهده لینک ها هستند]


نیم پرده‌های کروماتیک
اگر دو نت همنام داشته باشیم که فاصله بینشان نیم پرده باشد، آن گاه آنها را نیم پرده‌های کروماتیک می‌نامیم. به مثال زیر توجه کنید:


[فقط کسانی که در سایت عضو هستند قادر به مشاهده لینک ها هستند]

نت‌های آنارمونیک (مترادف)
دو نت که هم نام نباشند ولی صدایشان یکی باشد را مترادف یا آنارمونیک می‌نامند. به مثال زیر توجه کنید:


[فقط کسانی که در سایت عضو هستند قادر به مشاهده لینک ها هستند]

علائم عَرَضی (نشانه‌های تغییر دهنده)
گاه لازم می‌شود تا نتی به صورت گذرا و موقتی (در یک یا چند میزان) و یا در تمام طول قطعه به اندازه نیم پرده یا یک پرده بالاتر و یا پایین‌تر اجرا شود. پس علائمی وجود دارند تا صدای آن نت را بدین صورت تغییر دهند. آن علائم، علائم عرضی نامیده می‌شوند.
در موسیقی ۵ علامت عرضی داریم: دیز، بمل، دوبل دیز، دوبل بمل، بکار.
نکته ۱: علائم عرضی همیشه در سمت چپ نت‌های قرار می‌گیرند.
نکته ۲: هر گاه نشانه‌های تغییر دهنده به نتی اضافه شوند، جایگاه آن نت بر روی حامل تغییر نمی‌کند و فقط صدا طبق علامت تغییر می‌کند.
در قسمت زیر علائم عرضی توضیح داده شده‌اند:


دیز: هر گاه این علامت در کنار نتی قرار بگیرد، آن نت را نیم پرده بالا می‌برد (صدای آن را زیر می‌کند).
بمل: هر گاه این علامت در کنار نتی قرار بگیرد، آن نت را نیم پرده پایین می‌برد (صدای آن را زیر می‌کند).
دوبل دیز: هر گاه این علامت در کنار نتی قرار گیرد، صدای آن را یک پرده بالا می‌برد.
دوبل بمل: هر گاه این علامت در کنار نتی قرار گیرد، صدای آن را یک پرده پایین می‌برد.
بکار: هر گاه در کنار نتی که قبلا دیز یا بمل شده، علامت به کار قرار گیرد، اثر آن دیز یا بمل پیشین را خنثی می‌کند.

در موسیقی ایرانی (سازهای ایرانی) دو علامت علاوه بر این ۵ علامت وجود دارند، به نام‌های کرن و سری که این دو نشانه به ترتیب نت‌ها را به اندازه ربع پرده پایین و بالا می‌برند (بم و زیر می‌کنند). توجه داشته باشید که مبحث ربع پرده یا به اصطلاح همان کرن و سری، در موسیقی جهانی و ساز های جهانی جایی ندارند.

[Wolverine]

درس ۶: گام، تنالیته و انواع آنها
گام
در واقع گام ردیف یا طیفی از نت‌ها است که پشت سر هم می‌آیند و می‌توانند به صورت بالارونده و یا پایین رونده باشند.
به دلیل اینکه توالی این نت‌ها به شکل یک پلکان دیده می‌شود، در برخی تعاریف به گام‌ها پلکان نیز گفته می‌شود.
به مثال زیر که گام لا مینور در یک اکتاو است توجه کنید. ردیفی بودن نت‌ها و همچنین پلکانی بودن آنها، بالا روندگی، فاصله حساب شده نت‌ها و تعداد حساب شده آنها به وضوح قابل رویت است:

[فقط کسانی که در سایت عضو هستند قادر به مشاهده لینک ها هستند]

در گام‌ها فاصله هر نت تا نت بعد از خود تعیین شده است و نت‌ها نمی‌توانند آزادانه حرکت کنند.
در گام‌ها آنچه که بسیار مهم است تعداد نت‌های پیاپی و فاصله میان آنها است که همین موضوع نوع گام‌ها را مشخص می‌کند.
گام‌ها در طول تاریخ تغییرات شگرفی داشته‌اند که امروزه بدین گونه به دست ما رسیده‌اند. تغییراتی که در طول تاریخ بر موسیقی اعمال شد، باعث دگرگونی، ایجاد و ظهور سبک‌های گوناگون گشته است. گام‌ها یکی از مواردی هستند که باعث ایجاد بافت‌های صدایی و لهجه‌های گوناگون در موسیقی ملل شده‌اند. هر سبکی از موسیقی چه بومی و محلی و چه جهانی برای خود یک سری حدود و قوانینی دارند که آهنگسازان و نوازندگان موظف هستند تابع آن باشند.
بحث دیگری که در کنار موضوع گام‌ها مطرح است، بحث تنالیته است. فرق تنالیته با گام در اینجاست که در تنالیته نت‌ها می‌توانند نامنظم باشند و آزادانه حرکت کنند اما در گام‌ها نت‌ها باید منظم و پشت سر هم حرکت کنند.
در تنالیته فاصله میان دو نت اهمیتی ندارد اما در گام‌ها فاصله میان دو نت از اهمیت بسزایی برخوردار است. به مثال زیر توجه کنید که نت‌ها چگونه در تنالیته لا مینور آزادانه حرکت می‌کنند:



[فقط کسانی که در سایت عضو هستند قادر به مشاهده لینک ها هستند]


گام‌ها انواع گوناگون دارند. گام‌های کروماتیک، گام‌های دیاتونیک، گام‌های پنتاتونیک، مدهای کلیسایی، گام‌های قرون وسطی و... اما در اینجا متداول‌ترین و پرکاربردترین نوع گام‌ها یعنی گام‌های دیاتونیک ذکر شده‌اند. گام‌های دیاتونیک امروزه تقریبا تمامی موسیقی جهان را در برگرفته و همچنین تقریبا به تمامی گام‌ها ارتباط دارد.
انواع گام‌های دیاتونیک
۱- ماژور (بزرگ) دیاتونیک: گام‌های ماژور دارای شخصیت شاد و خشن و به معنای بزرگ هستند.
۲- مینور (کوچک) دیاتونیک: گام‌های مینور دارای شخصیت غمگین و ترسناک و به معنای کوچک هستند.
مُد
مد ماژور
هر گام (ماژور، مینور) الگوی سازنده‌ای دارد که بر طبق آن الگو، گام ساخته می‌شود. این الگو برای گام‌های ماژور و مینور متفاوت است اما در عین حال برای هر یک ثابت است.
برای گام‌های ماژور دیاتونیک به ترتیب زیر عمل می‌کنیم:
۱- نت پایه گام را در نظر می‌گیریم. نت پایه نتی است که از آن گام شروع شده و به همان نت در اکتاوهای بعدی، گام خاتمه پیدا می‌کند. همچنین گام اسم نت پایه گام را به خود می‌گیرد.
۲- طبق الگوی گام‌های ماژور (مد گام‌های ماژور) تمامی نت‌های را بدست می‌آوریم.
الگوی گام‌های ماژور عبارت است از (از چپ به راست):
T T S T T T S
(تی): در زبان ایتالیایی مخفف واژه (تُن) است که به معنای (پرده) است.
(اس): در زبان ایتالیایی مخفف واژه (سِمی تُن) است که به معنای (نیم پرده) است.
پس مد گام‌های ماژور دیاتونیک را دانستیم و حالا آن را به زبان فارسی و بدون اختصارات می‌نویسیم (از چپ به راست):
نیم پرده - پرده - پرده - پرده - نیم پرده - پرده - پرده
نکته: این الگو (مد) برای گام‌های ماژور همیشه ثابت است.
مد مینور
همانند گام‌های ماژور که مد ثابت خود را دارند، مینورها هم مدی ثابت دارند.
روش ساخت گام‌های ماژور و مینور مشترک است یعنی در گام‌های مینور همانند گام‌های ماژور عمل می‌کنیم اما با این تفاوت که مد مینور را می‌گذاریم تا گام بدست آمده مینور باشد.
الگوی گام‌های مینور عبارت است از (از چپ به راست):
T S T T S T T
مد مینور به زبان فارسی و بدون اختصارات (از چپ به راست):
پرده - پرده - نیم پرده - پرده - پرده - نیم پرده - پرده
نکته: این الگو (مد) برای گام‌های مینور همیشه ثابت است.
گام‌های ماژور و مینور به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند: تئوریک، هارمونیک، ملودیک و دوبل هارمونیک که اما متاسفانه نمی‌توان در این مینی دوره توضیحات تکمیلی را ارائه داد.
تعاریف برخی واژه‌های کاربردی موسیقی


مینور نسبی: هر گام ماژور یک مینور دارد که دیز و بمل‌های سرکلید بین این دو گام‌ها مشترک است. در واقع گام ماژور به مینور نسبت داده می‌شود که به آن گام مینور نسبی می‌گویند.
ماژور نسبی: هرگام مینور یک ماژور دارد که دیز و بمل‌های سرکلید بین این دو گام‌ها مشترک است. در واقع گام مینور به ماژور نسبت داده می‌شود که به آن گام ماژور نسبی می‌گویند.
فواصل تریتون (ترایتون): فواصلی بودند که به اندازه ۳ پرده بودند که به آنها فواصل شیطانی نیز گفته می‌شد. استفاده از آنها در موسیقی مذهبی و کلیساها ممنوع بود. پس از آنکه موسیقی از کلیسا طرد شد در دوران رمانتیک و قرن بیستم به وفور در موسیقی استفاده شد.
سوپرانو: زیرترین محدوده صوتی انسان (مانند صدای زیر زنانه)
باس: بم‌ترین محدوده صوتی انسان (مانند صدای بم مردانه)
آکورد: هر زمان که سه نت به طور همزمان به صدا درآیند و به شرط آنکه فاصله بین سه نت تابع قوانین آکرد باشد، می‌گوییم آکورد تشکیل شده است. در آکوردها فاصله بین نت‌ها بسیار حائز اهمیت است.
آرپژ(آکورد شکسته): هرگاه نت‌های یک آکورد به صورت تک تک و پشت سر هم به صدا درآیند، تشکیل یک آزپژ را می‌دهند.

[Wolverine]

پایان مینی دوره